Tết Thanh minh – kiến thức đầy đủ từ A - Z

“Thanh minh trong tiết tháng ba

Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh.”

Trong tâm tưởng những người hướng về truyền thống, tiết Thanh minh trở thành một dịp đặc biệt trong năm để con cháu quây quần, tưởng nhớ về ông bà, tổ tiên.

Tết Thanh minh được khá nhiều nơi tổ chức như một dịp lễ lớn. Nếu gia đình bạn tổ chức lễ này, bạn có biết cúng Thanh minh cần lưu ý những gì? Hãy tham khảo ngay những nội dung sau đây nhé!

Giỗ tổ Hùng Vương 10/3 Âm lịch hàng năm nên làm gì?

Tết Hàn thực 3/3 và những điều cần thực hiện

Chuẩn bị đồ trang trí bàn thờ gia tiên ngày cưới theo từng vùng

Đồ thờ cúng Bảo Khánh

1. Tết Thanh minh là gì?

Tiết Thanh minh hay Tết Thanh minh, Thanh minh là một trong những ngày lễ để con cháu thể hiện sự hiếu kính, tưởng nhớ đến công lao của ông bà tổ tiên và những người đã khuất.

Tết thanh minh có nguồn gốc từ Trung Hoa cổ đại, đến sau ngày lập xuân khoảng 45 ngày và được tính bằng Dương lịch, bắt đầu từ ngày 4-5/4 (kết thúc tiết Xuân phân) đến ngày 20-21/4. Trong khi đó, nhiều người vẫn nhầm tưởng tết Thanh minh được tính bằng Âm lịch.

Thanh minh là tiết thứ năm trong “nhị thập tứ khí”, được người phương Đông coi là một lễ tiết hàng năm. Theo tiếng Hán, “thanh” nghĩa là trong, “minh” nghĩa là sáng, tiết Thanh minh nghĩa là khoảng thời gian có khí trời trong sáng, quang đãng và thanh khiết nhất.

Khi tiết Xuân phân qua đi, những cơn mưa bụi của trời xuân đã hết, bầu trời trở nên quang đãng, sáng sủa là sang tiết Thanh minh.

2. Ý nghĩa Tiết Thanh minh

Ở một số nơi, trong dịp này, người dân thường xem là ngày tảo mộ, thể hiện sự tưởng nhớ, biết ơn của con cháu với ông bà, tổ tiên và người thân đã khuất.

Với truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, từ xa xưa, tiết Thanh minh đã trở thành ngày lễ quan trọng, thiêng liêng, khắc sâu trong tiềm thức của người dân Việt Nam.

Với người Việt Nam, tết này gắn liền với đạo đức, bổn phận của con cháu với tổ tiên và những người đi trước. Đây chính là ngày giỗ tổ chung để mọi người có dịp báo hiếu, trả nghĩa, đền đáp phần nào ơn sinh thành và gây dựng của tổ tiên.

Hoạt động truyền thống trong dịp này được tổ chức là tảo mộ. Ông bà ta khi xưa chọn tiết Thanh minh làm ngày cắt trên mộ và đắp đất lên mộ (tảo mộ). Đặc biệt, khi tảo mộ, con cháu cần kiểm tra xem mộ có bị tổ mối xông hay bị các loại động vật nhỏ đục khoét không, nếu có cần phải giải quyết ngay.

Đồng thời con cháu làm lễ cúng mời tổ tiên và những người đã khuất về nhà dùng cơm. Lễ cúng tại gia và cúng tại mộ chuẩn bị lễ vật và văn khấn khác nhau, gia chủ cần chú ý không bị nhầm lẫn.

3. Lễ vật cúng Thanh minh

Cúng Thanh minh gồm có hai phần: cúng gia tiên tại gia và cúng tại mộ phần. Vì vậy việc sắm lễ cúng Tết Thanh minh đầy đủ nhất cũng cần nhớ có 2 loại thế.

• Cúng tại mộ

Lễ cúng Tết Thanh minh ngoài mộ còn có thêm phần lễ cúng thổ công, thổ địa nhỏ. Phần lễ cần chuẩn bị bao gồm:

Giấy ngũ sắc, nhang, đèn, giấy tiền, vàng bạc, quần áo giấy…

Các loại bánh và quả tươi

Trầu cau, rượu

Nước sạch

Một số món ăn tùy theo điều kiện mỗi nhà nhưng nên là đồ chay

Một bộ tam sinh: Bộ tam sinh dùng để tế trong các đại lễ ngày xưa là ba con vật: bò, heo, dê. Tuy nhiên, hiện nay tùy theo phong tục tập quán của địa phương ở đâu: Cao Bằng hay là Tết Thanh Minh của người Tày, người Nùng, người Kinh, người Hoa, người Việt... và hoàn cảnh gia đình mà có thể chuẩn bị lễ này hay không.

Những đồ lễ này được sắp gọn gàng, chu đáo có đĩa bày và bày trên mặt đất với chiếu, hay tấm lót tại nơi bằng phẳng trước khi thực hiện nghi lễ. Lưu ý phải có lễ cúng dành riêng cho quan thần thổ địa tại nơi an táng với lễ vật: hương nhang, trầu rượu, tiền vàng, quần áo giấy...

• Cúng tại gia

 

Lễ cúng Thanh minh tại nhà sẽ phụ thuộc vào điều kiện của các gia đình mà có thể là mâm cỗ cúng mặn hoặc có thể là hoa quả tươi… Bên cạnh đó, các đồ lễ không thể thiếu là vàng hương, trầu cau, nước sạch.

Tùy theo mỗi gia đình, có thể làm mâm cúng Tết Thanh Minh với đầy đủ xôi, gà luộc, hoặc giò, canh măng, miến, thêm đĩa xào… Hoặc đồ cúng Tết Thanh Minh chỉ thắp hương bình thường với hoa quả tươi, trà tàu, thuốc lá… để thông báo với gia tiên đã khuất về ngày Thanh minh, tưởng nhớ ghi ơn.

Lưu ý: Hoa quả phải tươi, đặc biệt là hoa không nên chọn hoa nhiều màu sắc và nên chọn theo sở thích người mất hoặc mối quan hệ với người khuất. Khi dâng hoa cho người lớn tuổi hơn mà không biết sở thích, gia chủ nên chọn hoa cúc vàng, trắng. Nếu dâng hoa cho người cùng thế hệ, ngoài cúc vàng trắng, gia chủ có thể chọn hoa loa kèn, cẩm chướng.

4. Văn khấn cúng Thanh minh

Tại mộ và tại gia, gia chủ cần khấn cúng Thanh minh cẩn thận. Gia chủ có thể tham khảo các bài văn khấn sau:

• Bài văn khấn cúng tại mộ

Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương

Con Kính lạy Hương linh ... (Hiển khảo, Hiển tỷ hoặc Tổ Khảo ...)

Hôm nay là ngày ...

Nhân tiết: ...

Tín chủ (chúng) con ...

Ngụ tại: ...

Chúng con và toàn thể gia đình con cháu, nhờ công ơn võng cực, nền đức cao dầy, gây dựng cơ nghiệp của ... chạnh lòng nghĩ đến âm phần ở nơi hoang vắng, tín chủ con thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, thắp nén tâm hương kính dâng trước mộ, kính mời chân linh ... lai lâm hiến hưởng.

Chúng con xin phép được sửa sang phần mộ, bồi xa, bồi thổ, tu sửa minh đường hậu quỷ cho thêm vững chắc. Nhờ ơn Phật Thánh phù trì, đội đức trời che đất chở, cảm niệm Thần linh phù độ, khiến cho được chữ bình an, âm siêu dương thái. Con cháu chúng con xin vì chân linh ... Phát nguyện tích đức tu nhân, làm duyên, làm phúc cúng dâng Tin Bảo, giúp đỡ cô nhi quả phụ, tế bần cứu nạn, hiếu thuận tông nhân để lấy phúc này hướng về Tiên Tổ.

Cúi xin linh thiêng chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ độ trì con cháu, qua lại soi xét cửa nhà. Che tai cứu nạn, ban tài tiếp lộc, điều lành mang đến, điều dữ xua đi. Độ cho gia đạo hưng long, quế hờ tươi tốt, cháu con vinh hưởng lộc trời, già trẻ nhuần ơn Phật Thánh.

Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin chứng giám.

• Bài văn khấn lễ vong linh tại mộ phần

Tại phần mộ người thân trong gia đình, sau khi sắp mâm lễ vật, bạn cũng thắp hương và khấn vong linh như sau:

Nam mô A Di Đà Phật (3 lần)

Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.

Con kính lạy hương linh: (đọc tên người dưới phần mộ)

Hôm nay là ngày (đọc ngày âm lịch), nhân tiết Thanh minh, tín chủ chúng con là… ngụ tại số nhà… phường … quận … thành phố …

Chúng con và toàn thể thành viên trong gia đình nhờ công ơn cao dày của … chạnh lòng nghĩ đến âm phần ở nơi hoang vắng, tín chủ con thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, thắp nén tâm hương kính dâng trước mộ, kính mời chân linh lai lâm hiến hưởng.

• Bài văn khấn tại gia

Gia chủ sửa sang quần áo nghiêm túc, đứng trước hương án, thắp hương, đốt đèn, sau đó khấn:

Nam mô A di Đà Phật! (3 lần)

Con lạy chín phương trời, mười phương chư phật, chư phật mười phương.

Con lạy gia tiên tiền tổ, họ hàng nội ngoại hai bên gia tộc họ… 

Con lạy bà tổ cô ông mãnh, ông bà, cô bé Đỏ, cậu bé Đỏ tại gia

Hôm nay là ngày... tháng... năm...

Nay con giữ việc phụng thờ tên là..., tuổi…, sinh tại xã..., huyện..., tỉnh... cùng toàn gia, trước bàn thờ gia tiên cúi đầu bái lễ.

Kính mời thổ công Táo quân đồng lai cách cảm.

Kính dâng lễ bạc: trầu rượu, trà nước, vàng hương, hoa quả cùng phẩm vật lòng thành nhân dịp tiết Thanh Minh, kính mời hương hồn nội ngoại tổ tiên, kỵ, cụ, ông bà, cha mẹ, cô dì chú bác, anh chị em chứng giám và hưởng lễ.

Con thành tâm thành kính cúi xin gia tiên tiền tổ, bà tổ cô ông mãnh, ông bà… phù hộ độ trì, đề tâm xếp nếp, vuốt ve che chở cho đại gia đình con bình an, thịnh vượng, ba tháng mùa hè chín tháng mùa đông đều mát mẻ, tốt tươi. Điều lành mang lại, điều dữ mang đi cho công việc của gia đình con đều thuận buồn xuôi gió, gặp nhiều may mắn.

Chúng con kính dâng lễ bạc tâm thành, cúi xin gia tiên chứng minh chứng giám cho lòng thành của toàn thể gia quyến.

Nam mô A di Đà Phật! (3 lần).

5. Lưu ý khi cúng Thanh minh

Lễ Thanh minh cần sự trang trọng, thành kính. Khi tham gia, con cháu cần lưu ý những điều sau:

- Không tùy tiện chọn giờ tế lễ.

- Không dừng chân quá lâu ở những nơi vắng vẻ, không cúng tế ở chốn hẻo lánh.

- Hãy đi tảo mộ với tấm lòng thành kính, không tạp niệm.

- Phụ nữ có thai không nên đi tảo mộ.

- Sức khỏe không tốt không nên ra mộ khấn cúng.

- Không dẫm đạp lên mộ của nhà khác.

- Không chụp ảnh ở khu vực mộ phần.

- Không nên mua giày, không đi đêm.

- Chú ý sửa sang bốn phía của ngôi mộ.

- Kỵ cười đùa, mắng chửi, to tiếng.

Hy vọng với những nội dung này, gia chủ có thể chuẩn bị lễ vật và văn khấn cúng Thanh minh đúng đắn, thể hiện lòng thành kính với ông bà, tổ tiên và những người đã khuất.