Tết Hàn thực 3/3 và những điều cần thực hiện

Ngày 3/3 Âm lịch hàng năm được nhiều người biết đến với tên gọi Tết Hàn thực. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều bạn thắc mắc: Tết Hàn thực có phải Tết Thanh minh? Hay cách thực hiện cúng Tết Hàn thực như thế nào thì đúng nghi thức?

Xoay quanh chủ đề Tết 3/3 truyền thống này, Gốm sứ Bảo Khánh sẽ chia sẻ những kiến thức trên. Hy vọng bạn có hiểu biết đúng để tiếp nối truyền thống dân tộc.

Chuẩn bị đồ trang trí bàn thờ gia tiên ngày cưới

Đồ thờ cúng ông địa thần tài gồm những gì?

Đồ thờ ông táo và cách lập ban thờ táo quân chuẩn phong thủy

1. Nguồn gốc ngày tết Hàn thực

Theo nghĩa Hán, “Hàn” là lạnh, “thực” là thức ăn, “Tết Hàn thực” là ngày tết ăn đồ ăn lạnh. Cách gọi rất đơn giản nhưng phong tục này có nguồn gốc khá ly kỳ.

Vào đời Xuân Thu (770-221 TVN), vua Tấn Văn Công của nước Tấn gặp loạn, phải tha phương lưu vong, nay ở nước Tề, mai trú nước Sở. Thời đó, có một hiền sĩ tên là Giới Tử Thôi theo phò vua đã hiến nhiều mưu kế. Một hôm, trên đường lánh nạn, lương thực cạn kiệt, ông phải lén cắt một miếng thịt đùi mình nấu lên dâng vua. Vua ăn xong, hỏi ra mới biết, và đem lòng cảm kích vô cùng.

19 năm trời phò vua Tấn Văn Công, Giới Tử Thôi luôn trung thành và tận tâm tận sức phò vua. Về sau, Tấn Văn Công giành lại được ngôi vương, trở về nước Tấn làm vua, phong thưởng rất hậu hĩnh cho những người có công nhưng quên mất ông. Ông cũng không oán hận mà về nhà đưa mẹ về núi Điền Sơn ở ẩn.

Về sau, vua Tấn nhớ ra, cho người tìm ông. Nhưng do không tham danh vọng, ông nhất quyết không quay về lĩnh thưởng. Để thúc ép ông quay về lĩnh thưởng, vua Tấn ra lệnh đốt rừng. Không ngờ ông quyết chí cùng mẹ chịu chết cháy trong rừng. Đó là ngày 3/3 Âm lịch.

Vua Tấn vô cùng hối hận, cho lập miếu thờ. Hàng năm đến ngày giỗ hàng năm của hai mẹ con Tử Thôi thì cấm dùng lửa nấu ăn. Cỗ cúng được làm từ hôm trước nên đây được coi là Tết Hàn thực.

2. Tết Thanh minh có phải là Tết hàn thực?

• 2 dịp lễ này hoàn toàn khác nhau:

Tết Thanh minh được tính theo Dương lịch, thường vào ngày 4 - 5/4 (sau khi kết thúc tiết Xuân phân) và kết thúc vào ngày 20 - 21/4 Dương lịch (thời điểm bắt đầu tiết Cốc Vũ). Theo đó, Tết Thanh minh không có ngày cố định.

Trong khi đó, Tết Hàn thực cố định vào ngày 3/3 Âm lịch hàng năm. Tuy nhiên, người dân một số vùng gộp 2 lễ này làm một nên khiến nhiều người nhầm lẫn.

• Một trong những hoạt động đặc trưng mà bạn có thể phân biệt 2 Tết này khác hẳn nhau:

Dịp tết Thanh minh, con cháu các dòng họ một số địa phương thường tụ họp lại để đi tảo mộ, làm cỗ ăn uống, nhận mặt họ hàng và phát phần thưởng khuyến học.

Còn Tết Hàn thực có hoạt động tiêu biểu nhất là làm bánh trôi bánh chay. Thông qua hoạt động gắn kết gia đình này, tình cảm giữa các thành viên sẽ thêm gắn bó.

3. Ý nghĩa bánh trôi bánh chay

Dù Tết Hàn thực có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng tại Việt Nam, ngày lễ này có những sắc thái riêng. Người dân ăn đồ nấu chín để nguội với lòng thành kính, tưởng nhớ công ơn của người đã khuất.  Và người Việt cũng sáng tạo ra bánh trôi, bánh chay với ý nghĩa tượng trưng cho thức ăn nguội – hàn thực.

Hướng về cội nguồn: Đây là ý nghĩa chủ đạo của Tết Hàn thực. Đạo lý uống nước nhớ nguồn, tưởng nhớ công lao người đã khuất luôn được gìn giữ và kế thừa qua nhiều thế hệ người Việt.

Thể hiện truyền thống dân tộc: Chiếc bánh trôi bánh chay đã đi vào thơ ca và cũng trở thành món ăn đặc trưng, phổ biến của người Việt.

Ôn lại chuyện xưa: Có tích kể rằng, bánh trôi bánh chay có từ thời Hùng Vương và có tục làm 2 thứ bánh này để nhắc nhở con cháu về sự tích Âu Cơ – Lạc Long Quân. Trăm viên bánh nhỏ tượng trưng cho trăm trứng. Bánh trôi tượng trưng cho 50 trứng nở ra thành 50 người con theo mẹ lên rừng. Bánh chay tượng trưng cho 50 trứng nở ra thành 50 người con theo cha xuống biển.

4. Mâm lễ cúng Tết Hàn Thực

Ngày Tết Hàn thực 3/3, các gia đình cần chuẩn bị:

• Bánh trôi: 3-5 đĩa
• Bánh chay: 3- 5 đĩa
• Hoa: hoa cúc hoặc hoa hồng
• Trầu cau: rửa sạch để ráo hoặc lấy khăn giấy lau khô
• Nước sạch: 1 chén. Lưu ý rửa sạch chén và không rót đầy.
• Mâm ngũ quả: sắp xếp hài hòa và đặt trên mâm bồng. >>> Xem ngay: cách bày mâm ngũ quả
• Hương: 3 nén

Lưu ý về lễ vật:

• Theo các chuyên gia văn hóa, bánh trôi nguyên bản màu trắng, hình tròn, thể hiện khát vọng những điều tốt đẹp, viên mãn, trong sáng nhất trong cuộc sống. Việc sử dụng bánh trôi bánh chay nhiều màu sắc để thắp hương không đúng nguyên gốc và ý nghĩa của ngày Tết 3/3.
• Lễ vật chỉ cần thành tâm dâng bánh trôi, bánh chay và mâm ngũ quả, không cần bày vẽ mâm cao cỗ đầy.

5. Văn khấn ngày Tết 3/3

Theo sách Văn khấn nôm tại nhà – Tập văn cúng gia tiên do Đại đức thích Quảng Định hiệu đính (do MXB Văn hóa thông tin phát hành):

Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần. Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần. Con kính lạy Cao Tằng Tổ khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Thúc Bá, Đệ Huynh, Cô Di, Tỷ Muội họ nội họ ngoại.

Tín chủ chúng con là… Ngụ tại…

Hôm nay là ngày 3.3, gặp tiết Hàn Thực, tín chủ chúng con nhớ đức cù lao tiên tổ, thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, đốt nén tâm hương, dâng lên trước án.

Chúng con kính mời ngài bản cảnh thành hoàng chư vị đại vương, ngài bản xứ thần linh thổ địa, ngài bản gia táo quân, ngũ phương, long mạch, tài thần giáng lâm trước án chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.

Chúng con kính mời các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ… (họ của gia chủ) cúi xin thương xót cho con cháu giáng về chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.

Tín chủ con lại kính mời các vị vong linh các vị Tiền chủ, Hậu chủ ngụ trong nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai âm hưởng, phù hộ cho toàn gia chúng con luôn luôn mạnh khỏe, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, gia đình hòa thuận, trên bảo dưới nghe.

Nam mô A Di Đà Phật (3 lần)".