Bộ ấm chén bát tràng với 5 loại men qua các thời kỳ

Làng gốm sứ Bát Tràng đã trải qua bao thời kỳ từ thế kỷ 15 cho tới nay. Chính vì lẽ đó mà bộ ấm chén bát tràng ở mỗi thời kỳ lại có màu men khác nhau, tạo nên những nét đặc sắc trong mỗi bộ ấm chén này.

• Bộ ấm chén bát tràng – Đẳng cấp sang trọng của người sở hữu
• Ông tôi luôn uống trà với bộ ấm chén tử sa Bát Tràng
• Tìm hiểu thêm về ấm chén tử sa và các yếu tố chọn mua bộ ấm chén chất lượng

5 loại men đặc trưng của bộ ấm chén uống trà bát tràng trải qua mỗi thời kỳ khác nhau, tạo nên những nét đặc trưng trong mỗi thời kỳ.

Men lam – sắc xanh chì đến xanh đen

Đây là loại men được sử dụng nhiều nhất từ thế kỷ 14. Những người thợ làm men lam với kỹ thuật dùng bút lông làm công cụ vẽ lên các sản phẩm bằng gốm sứ, các loại đồ gốm sử dụng men lam thường không để trần như men nâu mà còn phải phủ thêm lớp men màu trắng lên phía bên ngoài. Men lam có sắc từ xanh chì đến xanh sẫm, xanh đen. Những bộ ấm chén bát tràng từ thế kỷ 14 – 15 có nét chung dễ nhận biết đó là lối vẽ phong bút, dù là vẽ tranh phong cảnh, hoa dây lá hay vẽ rồng.

Gốm sứ hoa lam từ thế kỷ 16, có sắc xanh đen, men lam dùng để vẽ mây kết hợp với trang trí hình rồng nổi để mộc, vẽ cánh sen, các băng đường diềm của các cặp chân đèn.

Vào thế kỷ 17, đây là thời kỳ men lam kém phát triển tại Bát Tràng, lúc này người ta dùng men nâu thay thế.

Vào thế kỷ 18 lại là thời kỳ đỉnh cao của men rạn, tại Bát Tràng lại xuất hiện lối kết hợp men rạn để trang trí nổi với vẽ trên chân đèn, men lam được khôi phục trở lại trên đồ gốm Bát Tràng.

Chỉ tới thế kỷ 19 thì men lam mới được sử dụng trở lại nhiều, lúc này men lam được sử dụng nhiều để vẽ trên những lư hương, chóe bày, bình hoa, lọ lộc bình, bát hương hay nậm rượu phủ men rạn trắng. Những nét đặc sắc của men lam đó chính là màu sắc và lối vẽ, nhìn chung là có sắc trầm.

Nhìn chung màu men lam được sử dụng nhiều cho việc vẽ trang trí trên các loại đồ gốm, lư hương, bình hoa, lọ lộc bình,…. Đối với các bộ ấm chén uống trà thì ít được sử dụng màu men lam hay thậm chí là không còn thịnh.

Men nâu – sắc độ màu của men phụ thuộc vào xương gốm

Bộ ấm chén Hồng Sa hướng Tâm trà

Trên các đồ gốm từ thế kỷ 14 – 15, men nâu được dùng để tô lên các đồ trang trí kết hợp với màu men nền trắng ngà. Người ta còn gọi men nâu là men màu bã trầu, loại men này không được bóng, trên bề mặt men thường có vết sần. Biết được những hạn chế của men nâu nên những người thợ gốm bát tràng đã sử dụng men nâu vẽ lên trên lớp men trắng ngà để chuyển men nâu sang màu vàng nâu.

Vào thế kỷ 16 – 17, men nâu được sử dụng xen lẫn với men ngọc, men ngã, tạo ra các sắc độ khác nhau. Men nâu được dùng để vẽ các đường chia băng, tô lên hoa sen hoặc hình rồng, đối với loại lư hương hình chữ nhật men nâu được dùng để tô lên phần chân đế.

Thế kỷ 18 trên các đồ gốm tiếp tục lại sử dụng các loại men nâu theo nhiều cách thức cổ truyền.

Vào thế kỷ 19 thì men nâu đã chuyển sắc thành một loại men bóng chứ không còn sần sùi như thế kỷ 14 – 15, mọi người thường gọi là men da lươn, sử dụng khá rộng rãi ở Bát Tràng cho tới ngày nay. Màu nâu vẫn được ưa chuộng nhiều với các loại ấm chén uống trà, bởi lẽ nó mang phong cách xưa cũ do màu sắc của nó.

Men trắng ngà – có màu trắng sáng, trắng sữa, trắng đục.

Cùng với kiểu dáng và trang trí, men trắng ngà cũng đã tạo nên một nét riêng biệt riêng của bộ ấm chén uống trà Bát Tràng men gốm. Men trắng ngà đã thấy sử dụng phủ lên trên các loại ấm chén uống trà, các loại đồ gốm.

Thế kỷ 17 là thời điểm phát triển các kỹ thuật chạm trổ, dán ghép. Lúc này, men trắng ngà được sử dụng trên các lư hương để phủ trên các rìa, ức và đường viền ngoài phần trang trí nổi, rất ít khi phủ lên  hình trang trí.

Từ thế kỷ 18 – 19 thì gốm Bát Tràng chưa mất hẳn kiểu trang trí nổi để mộc, men ngà còn thấy sử dụng trên các loại bình, lọ, lư hương, tượng tròn. Men trắng vẫn được sử dụng khá nhiều trên các bộ ấm chén uống trà bát tràng, thế nhưng màu trắng ngà lại không đem lại sự sang trọng cho mỗi bộ ấm chén bát tràng như hai màu men phía dưới đây.

Men ngọc – men ngà và nâu

Được sử dụng từ thế kỷ 14 tới thế kỷ 19, được dùng nhiều trên các chân đèn men ngọc tô lên những bông sen nổi, băng hoa tròn của dải cách sen các bông hoa tròn hình bánh xe, các hình rồng, các bông hoa nổi đường diềm quanh vai.

Men ngọc tỏa ra sự sang trọng, ngọc ngà nên rất được ưa chuộng từ thời vua chúa xưa, cho tới nay người ta vẫn thích màu men ngọc này. Đặc biệt nếu trưng bày các bộ ấm chén pha trà có màu men ngọc thì lại càng tôn thêm vẻ sang trọng cho gia chủ, tọa lên sự uy nghiêm cho căn phòng khách khi có bộ ấm chén men ngọc như này.

Men rạn – được tạo ra từ chênh lệch về độ đo xương gốm và men

Đây là loại men cuối cùng trong các loại men ở Việt Nam, được sản xuất ở thế kỷ 16 và kéo dài tới thế kỷ 20.

Do chính gia đình Đỗ Phủ sản xuất vào cuối thế kỷ 16 thể hiện lớp men trên hai phần trên dưới của lư hương tròn có thể xem là tiểu bản gốm men rạn sớm nhất với màu sắc ngà xám chạy dọc và ngang chia ra nhiều hình tam giác, tứ giác nhỏ.

Các loại ấm chén uống trà theo phong cách cổ xưa thường sẽ dùng màu men rạn này, ngoài loại men ngọc ra thì loại men rạn cũng là loại men rất được ưa chuộng với mỗi bộ ấm trà của những người sành trà và sưu tầm trà.

Vừa rồi là 5 loại màu men được dùng qua những thời kỳ tại làng gốm Bát Tràng, hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn có thêm kiến thức về các loại men của Bát Tràng qua những thời kỳ. Đồng thời chọn được cho mình loại màu men phù hợp cho bộ ấm chén uống trà thích hợp cho gia đình.

Bạn có thể liên hệ Gốm Sứ Bát Tràng để được tư vấn MIỄN PHÍ và đặt mua cho mình bộ ấm chén phù hợp.

Công ty TNHH Gốm Sứ Bảo Khánh

Hà Nội - Địa chỉ: Xóm 1, Giang Cao, Bát Tràng, Hà Nội

Điện thoại: 04.36 715 195

Facebook: http://www.facebook.com/gomsubaokhanh

Email: sales@chogombattrang.vn